Akdeniz Üniversitesi’nin “Gen” Çalışmaları Ses Getirdi

Akdeniz Üniversitesi Gen ve Hücre Tedavi Merkezi bünyesinde yürütülen TÜBİTAK projeleri (111S157 ve 112S114) kapsamında yapılan obezite ve şeker hastalığına karşı geliştirilen gen tedavi ilaçları, 2018 yılı Temmuz ayında gen terapi alanında basılan Amerika’daki Human Gene Therapy ve Avrupa’daki Nature-Gene Therapy dergilerine yayın konusu oldu.

Akdeniz Üniversitesi Gen ve Hücre Tedavi Merkezi Müdürü Prof. Dr. Salih Şanlıoğlu, ve çalışma arkadaşları Prof. Dr. Mustafa Kemal Balcı, Prof. Dr. Hasan Ali Altunbaş, Prof. Dr. Thomas S. Griffith, Prof. Dr. Ahter D. Şanlıoğlu, Araş. Gör. Hale M. Taşyürek ve Araş. Gör. Yunus Emre Ekşi tarafından 5 yıllık bir çalışmanın ürünü olarak ortaya konulan sonuçlara göre klinik gen tedavi denemelerinde en etkili gen transfer vektörlerinden olan HIV tabanlı lentiviral vektörlere; insulinotropik ve anti-inflamatuvar özellikleriyle tanınan Vazo Aktif İntestinal Peptid (VİP) isimli gen klonlanarak, yeni bir gen tedavi vektörü (LentiVİP) geliştirildi.

Akdeniz Üniversitesi Gen ve Hücre Tedavi Merkezi Müdürü Prof. Dr. Salih Şanlıoğlu ve ekibi öncelikle, deney hayvanlarını yüksek kalorili özel içerikli bir yemle besleyerek, insanlarda obezite kaynaklı Tip 2 diyabet bulgularını taklit eden, insülin direnci, glukoz tolerans bozukluğu ve kan şekeri yüksekliğiyle seyreden bir deney hayvan modeli oluşturdu. Yapılan çalışmada, obez deneklere intraperitoneal LentiVİP gen aktarımının insülin direncini kırdığı, glukoz toleransını iyileştirdiği, kan yağlarını (trigliserid ve kolesterol) azaltarak diyabet gelişimini tamamıyla engellediği tespit edildi. Bu çalışmanın sonuçları da Nature Gene Therapy dergisinde 2018 yılı Temmuz ayı sayısında yayınlanarak dergiye kapak konusu oldu.

Şu an için dünya çapında, şeker hastalığına karşı geliştirilme aşamasında olan 180 yeni nesil ilaç olduğunu ve bunlar arasında FDA onaylı GLP-1 Reseptör Agonistleri diye bilinen yeni nesil ilaçların (Exenatide (Byetta) ve Liraglutide (Victoza)) en etkili anti-diyabetik ajanlar olarak kabul gördüğünü belirten Şanlıoğlu, “Diyabet hastaları bu ilaçlardan yarar görmek için, ilgili ilaçları hayatları boyunca sürekli olarak her gün kendilerine enjekte etmek zorundalar. Biz yaptığımız çalışma ile bu ilaçların gen formunu (GLP-1 geni) gen nakil vektörlerine klonlayarak, tek bir enjeksiyonla hastaların ömür boyu bu ilaçları kullanma zorunluklarını ortadan kaldırma potansiyeli olan yeni bir gen terapi ilacı (LentiGLP-1) geliştirdik.” diye konuştu.

Şanlıoğlu, geliştirilen ilacın obez diyabetik deney hayvanlarında yapılan öncü çalışmalarda; diyabetin en önemli bulguları olan insülin dirençliliğini kırdığı, beta hücre fonksiyon bozukluğunu düzelttiği ve kan şekerini beta hücre rejenerasyonu yoluyla düşürerek kilo kaybına dahi sebebiyet verebildiğini gözlemlediklerini ifade ederek “Pankreas hücrelerini yeniden programlama özelliği olan Lentivirus aracılı GLP-1 gen nakil çalışmasının Human Gene Therapy dergisinde Temmuz ayında yayınlandığı bilgisini paylaştı.

Şanlıoğlu, bir sonraki aşamada bu çalışmayı projelendirip gerekli mercilerden onay aldıktan sonra (özellikle Etik Kurul onayı) geliştirilen gen terapi ilacıyla önce diyabete yakalanmış hasta kedilerin tedavi edilmesinin planlandığını, Gen ve Hücre Tedavi Merkezi olarak nihai hedeflerinin ise klinik denemeler, yani benzer çalışmaların diyabetli insanlarda da yapılabilmesi” olduğunu dile getirdi.